2024 YILI YAŞAM MEMNUNİYETİ ANKETİ VE DEĞERLENDİRMESİ

 

2024 YILI YAŞAM MEMNUNİYETİ VE DEĞERLENDİRMESİ

(17 Şubat 2025, Zafer YÜKSELER)

                TÜİK, 2024 yılı Yaşam Memnuniyeti Anket sonuçlarını kamuoyuna açıklamıştır. Yaşam Memnuniyeti Anketi, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan hanelerde yaşayan 18 ve daha yukarı yaştaki T.C. vatandaşları ile yabancı uyruklu kişileri kapsamaktadır. Araştırmada, kurumsal nüfus (üniversite öğrenci yurdu, huzurevi, bakımevi, ceza ve tutukevi, ıslahevi, yetiştirme yurdu, askeri birlik ve kışla vb.) kapsam dışı tutulmaktadır. Araştırma verileri, örnek hane halkı adreslerinde yaşayan 18 ve daha yukarı yaştaki bireylerle yüz yüze görüşme yöntemi ile toplanmaktadır. Türkiye düzeyinde tahmin verme amacıyla tasarlanan Yaşam Memnuniyeti Araştırması, yılda bir kez her yılın Kasım ayında gerçekleştirilmektedir. 

2024 yılında, bir önceki yıla göre, mutluluk ve umut düzeyinde belirgin bir düşüş gözlenmektedir. 25-34 yaş grubu hariç diğer yaş gruplarında ve erkek ile kadınlarda mutluluk düzeyi düşüş göstermiştir. Son dört yılı, uzun dönem verileri ile karşılaştırdığımızda, mutluluk ve umut düzeyinin belirgin ölçüde düşüş gösterdiği görülmektedir. 2003-2012 döneminde ortalama yüzde 58,8 olan mutluluk düzeyi 2013-2024 döneminde yüzde 53,9’a, 2024 yılında ise yüzde 49,6’ya gerilemiştir. 2024 yılında erkeklerde yüzde 46,9 olan mutluluk düzeyi 2003-2012 dönemine göre belirgin ölçüde azalmıştır. Yüzde 52,3 olan kadınlardaki mutluluk düzeyi de geçmiş dönem ortalamalarının gerisinde kalmıştır. 2024 yılında 25-34 yaş grubunda mutluluk düzeyi 2023 yılına göre yükselmiştir. Bu gelişmede işsizlik oranındaki düşüşün etkili olduğu tahmin edilmektedir.

 YAŞAM MEMNUNİYETİ ANKETİ

	2003-12	2013-24	2021	2022	2023	2024
MUTLULUK DÜZEYİ (%)
Toplam	58,8	53,9	49,3	49,7	52,7	49,6
Erkek	56,3	50,0	43,9	46,5	50,3	46,9
Kadın	61,2	57,6	54,6	52,7	55,1	52,3
Yaş Grubu
18-24	62,3	56,2	44,5	47,9	54,0	51,8
25-34	59,5	53,7	46,6	46,8	50,7	51,0
35-44	56,8	51,8	50,2	47,9	53,0	47,9
45-54	56,5	50,8	48,8	48,0	53,6	46,5
55-64	59,0	53,4	50,9	52,5	49,7	47,5
65+	59,0	59,6	56,2	57,7	56,0	54,1
UMUT DÜZEYİ (%)
Toplam	69,0	69,7	60,7	64,9	67,1	64,3
Erkek	68,4	69,1	59,1	64,8	67,2	63,6
Kadın	69,5	70,4	62,4	64,9	67,1	64,9
BİR SONRAKİ YIL GENEL YAŞAMA İLİŞKİN BEKLENTİ
Daha İyi Olacak	30,6	30,7	20,9	28,1	23,9	22,4
Aynı Olacak	42,5	40,4	37,3	35,1	43,1	42,7
Daha Kötü olacak	11,7	19,2	33,8	27,0	26,1	27,8

Kaynak: TÜİK.

2021 yılında yüzde 60,7’ye gerileyen umut düzeyi 2023 yılında yüzde 67,1’e kadar yükselmiş, 2024 yılında ise yüzde 64,3’e gerilemiştir. 2003-2012 ve 2013-2024 dönemi ortalaması dikkate alındığında umut düzeyinde de zaman içinde belirgin bir düşüş olduğu görülmektedir. 2013-2024 döneminde erkek ve kadınlarda umut düzeyi, 2003-2012 dönemine göre yükselmişti. Ancak 2024 yılında erkek ve kadınların umut düzeyinde gerileme olduğu görülmektedir (Tablo:1).

“Bir sonraki yıl genel yaşama ilişkin beklentiye” yönelik cevaplar incelendiğinde genelde olumsuz beklentilerin zaman içinde arttığı görülmektedir. 2003-2012 döneminde “daha iyi olacak” cevabını verenlerin oranı yüzde 30,6 iken, bu oran 2023 yılında yüzde 23,9’a, 2024 yılında ise yüzde 22,4’e gerilemiştir. “Daha kötü olacak” cevabını verenlerin oranı ise, aynı dönemlerde, yüzde 11,7, yüzde 26,1 ve yüzde 27,8 olmuştur.

TÜİK haber bültenlerinde, son yıllarda “sosyal-ekonomik duruma ilişkin ayrıntılı soru ve cevaplara” yer verilmemektedir. Aşağıdaki tablolarda, bu soruların bir kısmına verilen cevaplar yer almaktadır. Bu cevaplar TÜİK-Merkezi Veri Dağıtım Sisteminden elde edilmiştir (Tablo:2).

TABLO:2-YAŞAM MEMNUNİYETİ ANKETİ: DETAY SORU VE CEVAPLARI

	2018	2019	2020	2021	2022	2023		2024
1.Aylık Hane Halkı Gelirinden Duyulan Memnuniyet (%)
Çok Memnun ve Memnun	39,80	40,16	39,88	35,61	38,75	37,64	37,67
Orta	22,91	23,53	26,44	21,55	23,33	24,10	25,54
Memnun Değil + Hiç Memnun Değ.	37,28	37,31	33,68	42,85	37,92	38,26	36,79
2. İşten Elde Edilen Kazançtan Memnuniyet
Çok Memnun ve Memnun	41,95	43,39	42,15	39,67	43,59	45,44			45,08
Memnun Değil ve Hiç Memnun	32,39	33,77	30,15	37,88	34,25	32,30			30,07
Kazancı yok	2,73	2,05	1,43	1,41	0,58	0,61			0,73
3. Son 1 Yılda Daha Ucuz Ürünlere Yönelme (%)
Evet	72,15	69,29	71,58	73,89	75,68	74,89		74,75
Hayır	27,85	30,71	28,42	26,11	24,32	25,11		25,25
4. Son 1 Yılda Tasarruf Yapma (%)
Evet	17,44	17,87	21,35	15,38	19,70	14,12		13,95
Hayır	82,56	81,13	78,65	84,62	80,30	85,88		86,05

Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti-Merkezi Dağıtım Sistemi, biruni.tuik.gov.tr.

            2020 yılında salgının yol açtığı sorunlara rağmen sınırlı bir bozulma gösteren “Aylık Hane Halkı Gelirinden Duyulan Memnuniyet”, 2021 yılında, önemli ölçüde gerilemişti. 2022 yılında memnuniyet düzeyi tekrar 2020 yılı düzeyine yaklaşmış, 2023 yılında sınırlı bir düşüş göstermiş, 2024 yılında ise aynı seviyede kalmıştır. 2021 yılında yüzde 42,85’e yükselen gelirinden (memnun değil + hiç memnun değil) oranı, 2023 yılında yüzde 38,26 olmuş, 2024 yılında ise 36,79’a gerilemiştir. 2024 yılında asgari ücrete ara zam yapılmamasına karşın, hane gelirinden ve işten elde edilen kazançtan duyulan memnuniyetsizlikte olumsuz bir gelişme gözlenmemiştir. İstihdam imkanlarındaki artış, işsizlik oranlarındaki düşüşün bu gelişmede etkili olduğu tahmin edilmektedir.

2021 yılında işten elde edilen kazançtan memnuniyetin ciddi ölçüde düşük olduğu görülmektedir (Tablo:2). 2022, 2023 ve 2024 yıllarında asgari ücret ve memur maaş artışları “işten elde edilen kazançtan memnuniyeti” belirgin olarak yükseltmiştir. 2021 yılında işten elde edilen kazançtan (çok memnun + memnun) olanların oranı yüzde 39,67’ye gerilemişti. Bu oran 2022 yılında yüzde 43,59’a, 2023 yılında yüzde 45,44’e yükselmiş, 2024 yılında ise 45,08 olmuştur. 2021 yılında yüzde 37,88 olan (memnun değil + hiç memnun değil) oranı 2023 yılında yüzde 32,3’e, 2024 yılında da yüzde 30,07’ye gerilemiştir. Anketin ilginç sonucu “kazancı yok” sorusuna verilen cevapta gözlenmektedir. Kazancım yok diyenlerin oranı 2018 yılında yüzde 2,73, 2021 yılında yüzde 1,41 iken, 2024 yılında yüzde 0,73’e gerilemiştir. Bu oranlar dikkate alındığında, yaşam memnuniyeti anketinin işsiz, iş aramayan ve iş bulma ümidi olmayan kişilere rastlamadığı anlaşılıyor.     

            Hanelerin geçim koşullarının temel göstergelerinden birisi de daha ucuz ürüne yönelip-yönelmediklerinin incelenmesidir. Yaşam memnuniyeti anketinde, hanelere “Son 1 Yılda Daha Ucuz Ürünlere Yönelme” konusunda da soru sorulmaktadır. 2021 yılında hanelerin yüzde 73,89’u daha ucuz ürün tüketimine yöneldiklerini söylerken, bu oran 2023 yılında yüzde 74,89, 2024 yılında ise yüzde 74,75 olmuştur. Son bir yılda tasarruf yapanların oranı 2023 yılında yüzde 14,12, 2024 yılında ise yüzde 13,95 olmuştur.

Yaşam memnuniyeti anketinde, ankete katılanlara gelecek döneme ilişkin kendi haneleri ve ülke hakkında da sorular yer almaktadır (Tablo:3). 2023 ve 2024 yıllarında bir yıl sonrası için hanenin maddi durum beklentisinde bozulma gözlenmektedir. 2022 yılında hanelerin yüzde 24,84’ü mali durumlarının daha iyi olacağını beklerken, bu oran 2023 yılında yüzde 22,09’a, 2024 yılında ise yüzde 19,5’e gerilemiştir. Benzer eğilim, Türkiye’nin 1 yıl sonrasındaki ekonomik durum beklentisinde de gözlenmektedir. Türkiye’nin ekonomik durumunun daha iyi olacağını söyleyenlerin oranı 2022 yılında yüzde 22,62 iken, bu oran 2023 yılında yüzde 18,86’ya, 2023 yılında ise yüzde 14,55’e gerilemiştir. 2022 yılında Türkiye’de ekonomik durumun daha kötü olacağını söyleyenlerin oranı yüzde 42,14 iken, bu oran 2023 yılında yüzde 44,38, 2024 yılında ise yüzde 48,1 olmuştur. Beş yıl sonrasına ilişkin Türkiye’nin ekonomik durum beklentisi de 2023 ve 2024 yıllarında bozulma göstermiştir. Ekonomik duruma ilişkin beklentiler yanı sıra, beş yıl sonrasındaki sosyal haklara yönelik de olumsuz beklentiler söz konusudur. 2022 yılında sosyal hakların iyileşeceği yönündeki beklenti yüzde 33,34 iken, bu oran 2023 yılında yüzde 27,23’e, 2024 yılında ise yüzde 21,13’e gerilemiştir.

TABLO:3-YAŞAM MEMNUNİYETİ ANKETİ: DETAY SORU VE CEVAPLARI

	2018	2019	2020	2021	2022	2023				2024
1. Bir Yıl Sonrası İçin Hanenin Mali Durum Beklentisi (%)
Daha İyi Olacak	24,61	24,09	22,26	17,57	24,84	22,09		19,50
Aynı Olacak	49,33	47,84	47,58	41,27	38,74	44,57		45,62
Daha Kötü Olacak	19,87	21,81	21,95	33,92	27,78	26,58		28,79
2. Bir Yıl Sonrası İçin Türkiye’nin İçinde Bulunduğu Ekonomik Durum Beklentisi (%)
Daha İyi Olacak	23,09	21,29	22,57	14,15	22,62	18,86	14,55
Aynı Olacak	24,70	23,31	25,48	20,69	23,82	27,31	28,82
Daha Kötü Olacak	41,09	44,83	40,33	55,67	42,14	44,38	48,10
3. Beş Yıl Sonrasında Türkiye’nin Ekonomik Durum Beklentisi (%)
İyi Yönde	32,98	30,17	35,88	21,81	32,31	27,47			21,55
Kötü Yönde	30,86	33,83	26,62	43,96	32,71	35,65			39,38
Değişmeyecek	23,63	23,45	24,09	21,43	20,64	25,90			27,88
4. Beş Yıl Sonrasında Türkiye’deki Sosyal Haklar Konusunda Beklenti (%)
İyi Yönde	34,60	31,97	35,33	24,21	33,34	27,23				21,13
Kötü Yönde	24,07	25,84	19,13	33,17	25,13	27,60				31,27
Değişmeyecek	27,59	28,78	30,17	27,91	26,03	32,33				35,11

Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti-Merkezi Dağıtım Sistemi, biruni.tuik.gov.tr.

                2013-2024 döneminde kamu hizmetlerinden memnuniyet 2003-2012 dönemine göre yükseliş göstermiştir. Sağlık hizmetleri ve adli hizmetlerden memnuniyetin önemli oranda yükseldiği gözlenmektedir (Tablo:4). 2022 yılı sonrasında kamu hizmetlerinden memnuniyette belirgin bir düşüş gözlenmiştir. 2022 yılında sağlık hizmetlerinden memnuniyet yüzde 65,6’ya, 2024 yılında da yüzde 63,2’ye gerilemiştir. 2023 ve 2024 yıllarında kamu hizmetlerinin tümünde memnuniyetin gerilediği görülmektedir. 2013-2024 dönemi ortalaması ile karşılaştırıldığında, özellikle sağlık ve ulaştırma hizmetlerinden memnuniyet belirgin ölçüde azalmıştır. 2003-2012 döneminde sağlık hizmetlerinden memnuniyet yüzde 61,3 iken, bu oran 2013-2024 döneminde yüzde 69,7’ye yükselmiş, 2024 yılında ise yüzde 63,2 olmuştur. Devlet hastanelerinden memnuniyet Kovit-19 dönemi olan 2020 yılında yüzde 73 olmuştur. Takip eden yıllarda bu memnuniyet oranı sürekli gerilemiş ve 2024 yılında yüzde 64’e düşmüştür.

TABLO:4-KAMU HİZMETLERİNDEN MEMNUNİYET (%)

	2003-12	2013-24	2020	2021	2022	2023	2024
1.Sosyal Güvenlik Hizmetleri	59,3	62,3	63,9	59,1	63,8	61,0	58,8
2.Sağlık Hizmetleri	61,3	69,7	72,1	68,1	65,6	65,4	63,2
Devlet Hastaneleri	62,3	71,0	73,0	69,1	65,8	65,7	64,0
3.Eğitim Hizmetleri	57,9	58,4	56,2	55,7	59,3	57,7	53,5
4.Adli Hizmetler	42,8	55,5	60,4	54,8	59,5	58,6	55,9
5.Asayiş Hizmetleri	73,6	74,4	77,4	73,8	75,9	74,6	72,1
6.Ulaştırma Hizmetleri (1)	72,3	72,3	72,1	69,8	69,7	68,2	67,4

Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti-Merkezi Dağıtım Sistemi, biruni.tuik.gov.tr.

(1) Ulaştırma hizmetleri verisi 2011 yılından itibarendir.

Özet olarak 2024 yılı Yaşam Memnuniyeti Araştırması, 2023 yılına göre daha olumsuz sonuçlar vermektedir. 2023 yılında yükselen mutluluk ve umut düzeyinin, 2024 yılında tekrar gerilediği görülmektedir. 2024 yılında hanelerin gelir ve işten elde ettikleri kazançlarına ilişkin memnuniyetleri 2023 yılı seviyesinde kalmış, kendilerinin ve ülkenin geleceğine ilişkin olumlu beklentileri gerilemiştir. 2024 yılında kamu hizmetlerinden memnuniyet oranı da düşüş göstermiştir. Son yıllarda tüketici güven endeksi ile mutluluk düzeyi arasında oldukça yakın ilişki olduğu görülmektedir.