2024 Aralık- Ödemeler Dengesi Gelişmeleri

 

2024 ARALIK- ÖDEMELER DENGESİ GELİŞMELERİ

(Zafer YÜKSELER, 13 Şubat 2025)

                2024 Haziran-Ekim döneminde fazla veren cari işlemler dengesi, Kasım ayında 2.729 milyon dolar, Aralık ayında da 4.650 milyon dolar açık vermiştir. Böylece 2023 yılında 39,877 milyon dolar açık veren cari işlemler dengesi, 2024 yılında  9.973 milyon dolar açık vermiştir. Cari açıktaki gerileme büyük ölçüde dış ticaret dengesindeki iyileşmeden kaynaklanmıştır. 2023 yılında 106,3 milyar dolar olan dış ticaret açığı, 2024 yılında 82,2 milyar dolara gerilemiştir. Parasal olmayan altın ithalatının 30 milyar dolardan 17,1 milyar dolara, net enerji ithalatının ise 52,7 milyar dolardan 49,1 milyar dolara düşmesi, dış ticaret dengesi ve cari işlemler dengesini olumlu etkilemiştir.

Seyahat gelirlerindeki artışın etkisiyle hizmetler dengesi fazlası 2024 yılında 57,3 milyar dolardan 62 milyar dolara yükselmiştir. Faiz, portföy, kar transferleri ve ücret ödemelerinden oluşan “birincil gelir dengesi” , geçen yıl 11,4 milyar dolar açık verirken, 2024 yılında 15,8 milyar dolar açık vermiştir. Parasal olmayan altın ve enerji dengesi (mineral yakıt ve yağlar) hariç dış ticaret açığı 2023 yılında 27,9 milyar dolar iken 2024 yılında 19,5 milyar dolara gerilemiştir. Parasal olmayan altın ve enerji hariç cari işlemler dengesi fazlası ise 38,5 milyar dolardan  52,7 milyar dolara yükselmiştir.

                2024 Aralık ayında resmi rezerv varlıklar 1.557 milyon dolar azalırken, bankaların rezervleri 1.326 milyon dolar artmıştır. 2024 Ocak-Aralık döneminde ise resmi rezerv varlıklarda 0,5 milyar dolar, bankaların rezervlerinde ise 5,7 milyar dolar yükseliş olmuştur. Geçen yılın aynı döneminde resmi rezerv varlıklar 2 milyar dolar azalmış, banka rezervleri ise 0,2 milyar dolar artış göstermişti.

                2024 Aralık ayında sıcak para girişi durmuş ve 13 milyon dolar çıkış yaşanmıştır. 2024 Ocak-Aralık döneminde ise, geçen yıl 22,2 milyar dolar olan sıcak para girişi 46,3 milyar dolara yükselmiştir. 2024 yılında yurt dışı yerleşiklerin borçlanma senedi alımları 23,3 milyar dolar, bankaların kısa vadeli kredi kullanımları ise 14,7 milyar dolar, yurtdışı yerleşiklerin mevduatı ise 10,3 milyar dolar artmıştır. Yabancıların hisse senedi alımı ise 2,5 milyar dolar azalmıştır. 2024 yılında ödemeler dengesi finansman ihtiyacının büyük bir kısmı sıcak para  girişi ile karşılanmıştır.

                TCMB Aralık ayında “Portföy Yatırımlarına” ilişkin verileri önemli ölçüde revize etmiştir. Yurtdışı yerleşiklerin borçlanma senedi alımlarını yaklaşık 12 milyar dolar, yurtiçi yerleşiklerin yurtdışında varlık edinimini ise yaklaşık 14,5 milyar dolar aşağı yönlü revize etmiştir. Böylece 2024 Ocak-Kasım döneminde yurt dışı yerleşikler borçlanma senedi alımı 35,7 milyar dolardan 23,7 milyar dolara, yurtiçi yerleşiklerin varlık edinimi ise 23,4 milyar dolardan 8,7 milyar dolara gerilemiştir.

                2024 yılı Ocak-Aralık döneminde ortalama dolar kurundaki artış yüzde 38,35 olmuştur. Bu dönemde ortalama TÜFE artışı yüzde 58,51, ortalama Yİ-ÜFE artışı ise yüzde 41,10 olmuştur. 2024 yılında Türk lirası TÜFE bazlı Reel Kur Endeksine göre yüzde 11,9, Yİ-ÜFE bazlı Reel Kur Endeksine göre ise yüzde 3,8 oranında değerlenmiştir.

                2024 Ocak-Aralık döneminde İhracat ve İthalat Birim Değer Endeksleri, geçen yıl seviyesinde kalmış, dış ticaret hadleleri de 86,7 seviyesinde gerçekleşmiştir. Ancak Aralık ayında dış ticaret hadlerinde bozulma söz konusudur. 2024 yılında ihracat miktar endeksi yüzde 2,1 artarken, ithalat miktar endeksi yüzde 5,2 gerilemiştir. Ancak Aralık ayında ithalat miktar endeksi yüzde 10,3 artmıştır.

                İhracatın ithalatı karşılama oranı 2023 yılında yüzde 70,6 iken, 2024 yılında yüzde 76,1’e yükselmiştir. Parasal olmayan altın ve enerji hariç ihracat/ithalat oranı ise yüzde 89,4’ten yüzde 92,5’e yükselmektedir. Orandaki iyileşme büyük ölçüde ithalattaki gerilemeden kaynaklanmaktadır. 2024 yılında ihracat yüzde 2,4 oranında artarken, ithalat yüzde 5 oranında gerilemiştir. Bu dönemde, yatırım malı ithalatı yüzde 4, ara malı ithalatı yüzde 8,8 oranında gerilerken, tüketim malı ithalatı yüzde 14,3 oranında artış göstermiştir.