2025 Haziran- Uluslararası Net Yatırım Pozisyonu

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ

(Zafer YÜKSELER, 19 Ağustos 2025)

2024 yılı aralık ayında 341,7 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2025 yılı haziran ayında 329,4 milyar dolara gerilemiştir. Bu dönemde varlıklar 6,9 milyar dolar artmış, yükümlülükler ise 5,3 milyar dolar azalmıştır. Varlıklar kısmında doğrudan yatırımlar, ticari krediler ve mevduat artarken, resmi rezervler azalmıştır. Yükümlülüklerdeki düşüş, doğrudan ve portföy yatırımları ile mevduattan kaynaklanmış, kredilerde ise önemli bir artış gözlenmiştir. 2024 yılında 186,8 milyar dolar olan yabancıların finansal yatırım stoku, hisse senedi ve borç senetlerindeki azalışın etkisiyle 2025 yılı haziran ayında 182,5 milyar dolara gerilemiştir.

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)

	2024 Aralık (1)	2025 Haziran (2)	Fark   (2-1)	Farkın Kaynakları
				Ödemeler Denge. Akımı 2025 O.-Haz.	Değerleme-Kur ve Parite Farkları
NET UYP (1-2)	-341.698	-329.443	12.255	-26.797	39.052
1.Varlıklar	355.992	362.904	6.912	-10.743	17.655
Doğrudan Yatırımlar	65.365	69.816	4.451	4.449	2
Portföy Yatırımları	3.965	4.348	383	4.223	-3.840
Ticari Krediler	53.799	55.986	2.187	-404	2.591
Krediler	5.681	5.762	81	3.152	-3.071
Mevduat	68.115	72.990	4.875	4.980	-105
Bankalar-YP	39.440	46.942	7.502	6.564	938
Diğer Varlıklar	3.911	4.105	194	24	170
Rezerv Varlıklar	155.156	149.897	-5.259	-27.167	21.908
2.Yükümlülükler	697.690	692.347	-5.343	16.054	-21.397
Doğrudan Yatırımlar	218.537	204.421	-14.116	6.323	-20.439
Portföy Yatırımları	124.642	116.716	-7.926	-1.664	-6.262
Ticari Krediler	60.482	62.120	1.638	561	1.077
Krediler	190.087	206.563	16.476	9.056	7.420
Mevduat	96.860	95.077	-1.783	1.749	-3.532
TCMB	34.701	29.335	-5.366	-6.375	1.009
Bankalar	62.159	65.742	3.583	8.124	-4.541
Diğ.Yüküm. + SDR	7.082	7.450	368	29	339
ULUSLARARASI REZERV	194.596	196.839	2.243	-20.603	22.846
TCMB	155.156	149.897	-5.259	-27.167	21.908
Bankalar	39.440	46.942	7.502	6.564	938
Y.Dışı Yerleşik Finans. Y.	186.801	182.458	-4.343	6.460	-10.803
Hisse Senedi	33.643	29.859	-3.784	528	-4.312
Borç Senedi	90.999	86.857	-4.142	-2.192	-1.950
Mevduat	62.159	65.742	3.583	8.124	-4.541

Kaynak: TCMB.

UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden, hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv, kredi ve mevduat kalemlerinde olduğu görülmektedir.

2025 yılı ocak-haziran dönemi ödemeler dengesi akımları incelendiğinde, doğrudan yatırımlar 4,4 milyar dolar, portföy yatırımları 4,2 milyar dolar, mevduat 5 milyar dolar, krediler 3,2 milyar dolar artarken, rezerv varlıklar 27,2 milyar dolar, ticari krediler 0,4 milyar dolar azalmış, böylece toplam varlıklar 10,7 milyar dolar düşmüştür. Yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlarda 6,3 milyar dolar, kredilerde 9,1 milyar dolar, ticari kredilerde 0,6 milyar dolar, bankalar mevduatında 8,1 milyar dolar artış olmuş, portföy yatırımları 1,7 milyar dolar, TCMB’deki mevduatın 6,4 milyar dolar azalmasının etkisiyle toplam yükümlülüklerdeki artış 16,1 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak 2025 ocak-haziran döneminde ödemeler dengesi finans hesabından 26,8 milyar dolar giriş olmuş ve net uluslararası yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır.

2025 yılı ocak-haziran döneminde değerleme-kur ve parite farkları etkisi, varlıkları 17,7 milyar dolar artırırken, yükümlülükleri 21,4 milyar dolar azaltmıştır. Böylece değerleme-kur ve parite etkisi Net UYP’yi 39,1 milyar dolar azaltıcı etkide bulunmuştur. 2025 ocak-haziran döneminde doğrudan yatırım, portföy yatırımları, mevduat, kredi ve rezerve ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Altın stoklarının değerlemesi ve parite etkisi resmi rezervleri 21,9 milyar dolar, banka rezervlerini ise 0,9 milyar dolar artırmış ve toplam uluslararası rezervleri 22,8 milyar dolar yükseltmiştir. Değerleme-parite ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonunda da etkili olmuştur.

Uluslararası Yatırım Pozisyonundaki değişim ile Ödemeler Dengesi Tablosu birlikte değerlendirildiğinde, varlıklar bölümünde “portföy yatırımları”, yükümlülükler bölümünde “krediler”, “bankalar-mevduat” ve portföy yatırımları-borç senetleri” kalemlerinde önemli bir uyumsuzluk olduğu dikkati çekmektedir. TCMB 2024 aralık ayında portföy yatırımlarında önemli bir revizyon yapmıştır, ancak buna rağmen sorunun devam ettiği görülmektedir.

Aşağıdaki Grafik:1’de Net UYP verisi yanı sıra, değerleme-kur-parite etkisinden daha az etkilenen, doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2024 yılı aralık ayında -157 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP 2025 yılı haziran ayında -167,2 milyar dolara yükselmiştir. 2024 yılı sonunda 194,6 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler ise, 2025 yılı haziran ayında 196,8 milyar dolara çıkmıştır.

TCMB Net Yatırım Pozisyonu fazlası 2024 yılında 115 milyar dolar iken, 2025 yılı mart ayında 120,8 milyar dolara yükselmiş, haziran ayında ise 114,7 milyar dolara gerilemiştir. 2024 yılında ve 2025 haziran ayında, TCMB net pozisyonu altın rezervlerine ilişkin değerlemeden olumlu etkilenmiştir. Bankaların 2024 yılı sonunda 104,2 milyar dolar olan net pozisyon açığı 2025 yılı mart ayında ise 101,6 milyar dolara gerilemiş, 2025 haziran ayında ise 102,5 milyar dolar olmuştur. 2024 yılında 267,7 milyar dolara yükselen diğer sektörlerin net pozisyon açığı, 2025 yılı mart ayında 256,3 milyar dolar, haziran ayında ise 261 milyar dolar olmuştur. Diğer sektörlerin pozisyon açıklarındaki değişim büyük ölçüde doğrudan yatırımlara ilişkin değerleme etkisinden kaynaklanmaktadır. 2023 sonunda 69,8 milyar dolar olan Genel Hükümet net pozisyon açığı ise 2024 aralık ayında 84,8 milyar dolara yükselmiş, 2025 haziran ayında ise 80,7 milyar dolara gerilemiştir.

KESİMLERE GÖRE NET ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon Dolar)

	2024 Aralık	2025 Mart	2025 Haziran
Toplam Net Uluslararası Yatırım Pozisyonu	-341.698	-320.587	-329.443
Merkez Bankası	114.986	120.776	114.731
Genel Hükümet	-84.790	-83.442	-80.695
Bankalar	-104.218	-101.576	-102.458
Diğer Sektörler	-267.676	-256.345	-261.021