2023 EKİM-ARALIK DÖNEMİ: MAKROEKONOMİK PERFORMANS ENDEKSİ

 

2018-2023- YURT İÇİ VE YURT DIŞI ÜRETİCİ FİYATLARI VE İHRACATTA REKABET GÜCÜ

 

2024 Şubat-Reel Kesimin Maliyet, Enflasyon ve Genel Gidişat Beklentileri

 

2023 Yılı-Yapı İnşa Ruhsatı, Yapı Kullanım İzni ve Konut Satışları

 

YAPI İNŞAAT RUHSATI, YAPI KULLANIM İZNİ VE İLK EL KONUT SATIŞLARI

(Zafer YÜKSELER, 23 Şubat 2024)

            TÜİK, 2023 yılı Ocak-Aralık dönemine ilişkin yapı inşaat ruhsatları ve yapı kullanım izinlerini açıklamıştır. Yapı inşaat ruhsatı verilen daire sayıları, geçen yılın aynı dönemine göre, yüzde 20,9 oranında artarken, yapı kullanım izni verilen daire sayıları yüzde 17 oranında azalmıştır. Bu dönemde ikamet amaçlı bina inşa maliyetlerindeki yıllık ortalama artış yüzde 64,03 olurken, yeni konut fiyatları endeksi yüzde 102,84 oranında artmış, ilk el konut satışları ise yüzde 17,5 oranında gerilemiştir.

                Yapı inşaat ruhsatı verilen daire sayıları 2020 yılında yüzde 73,6, 2021 yılında yüzde 30,7 oranında artmış, 2022 yılında ise yüzde 4 gerilemiştir. Yapı kullanım izni verilen daire sayıları 2020 yılında yüzde 18,8 gerilerken, 2021 yılında yüzde 4,4, 2022 yılında ise yüzde 2,5 oranında artış göstermiştir. 2018-2020 döneminde ilk el konut satışları sürekli gerileme göstermiştir.  İlk el konut satışlarındaki gerileme 2021 yılı ilk üç çeyreğinde de devam etmiş, ancak, faiz indirim sürecinin başlatıldığı ve döviz kurlarında aşırı yükselmenin gözlendiği 2021 yılı son çeyreğinde ilk el konut satışları rekor kırmış ve yüzde 57,8 oranında artmıştır. 2022 yılı ilk yarısında da bu artış eğilimi devam etmiştir.

2022 yılı sonlarında, dar gelirliler için “İlk Evim Projesi”, orta gelirliler için “Yeni Evim Projesi” başlatılmıştır. “Sosyal Konut Projeleri” ile Türkiye genelinde çeşitli illerde 300-350 bin konutu kapsayacak inşaat faaliyetleri başlatılması kararlaştırılmıştı. Ancak 2023 Şubat ayında yaşanan ve 11 ili kapsayan “Deprem Felaketi” önceliklerin önemli ölçüde değişmesine neden olmuştur. Deprem konutları yapımı ve depremzedelerin geçici ve kalıcı iskanı temel öncelik olmuştur. 2023 yılında yapı inşaat ruhsatları yüzde 20,9 oranında artmıştır. Bu artışın, sosyal konut projelerinden kaynaklandığı tahmin edilmektedir. Yapı kullanım izinleri 2022 yılı ikinci yarısından itibaren sürekli düşüş göstermiş ve 2023 yılı genelinde yüzde 17 gerilemiştir.

2021 yılı son çeyreğinde faizlerin indirilmesi, yatırım amaçlı konut talebini teşvik etmiş ve konut fiyatlarında aşırı artışı da beraberinde getirmişti. 2022 yılı ikinci yarısından itibaren konut satışları gerilemeye başlamış ve bu eğilim 2023 yılında da devam etmiştir. Konut fiyatları ve maliyetlerinin geldiği seviye ile konut kredi faizlerindeki yükseliş ve kredi koşullarındaki sıkılık inşaat faaliyetlerini olumsuz etkilemektedir. 2023 Aralık ayı itibariyle, Türkiye genelinde, 100 m2’lik bir konutun fiyatı yaklaşık 3 milyon lirayı aşmış bulunmaktadır. Yılın ilk yarısında yüzde 19 civarında olan konut kredi faizleri, son aylarda yüzde 42’ye yükselmiş ve krediye erişim konusunda da ciddi zorluklar yaşanmaya başlanmıştır. Yeni konut fiyatlarındaki aşırı yükseliş, kredi faizlerindeki artış ve krediye erişimin zorlaşması ilk el konut satışlarının yüzde 17,5 gerilemesine neden olmuştur. 2021 ve 2022 yıllarında yabancılara konut satışı, sırasıyla yüzde 43,5 ve yüzde 15,2 oranında artmıştır. Ancak konut fiyatlarındaki aşırı yükseliş, yabancılara konut satışını da olumsuz etkilemiş ve 2023 yılında yabancılara konut satışı, geçen yıla göre, yüzde 48,1 oranında gerilemiştir.

Yapı İnşaat Ruhsatı-Yapı Kullanım İzni ve İlk El Konut Satışı (Daire, Bin Adet)   Ruhsat İzin İlk El Satış 2013 840 726 529 2014 1.032 778 542 2015 897 733 599 2016 1.007 754 632 2017 1.405 834 660 2018 669 894 652 2019 320 739 508 2020 555 600 470 2021 727 627 462 2022 698 642 460 2023 843 533 380 2013-23 Topl. 8.992 7.860 5.895         Özel Sektöre Ait Yapılardaki Daireler   Ruhsat İzin   2023 469 309   2013-2022 8.223 7.146   Kaynan:TÜİK.

 

 

 

 

2023 Ekim-Aralık-Sanayi Sektöründe Reel Birim Ücret

 

2023 Ekim-Aralık Döneminde Sanayi Sektöründe Reel Birim Ücret

(Zafer YÜKSELER, 22 Şubat 2024)

                 TÜİK, 2023 Ekim-Aralık dönemine ilişkin işgücü girdi göstergelerini açıklamıştır. 2023 yılı 4.çeyreğinde sanayi sektöründe çalışılan saat endeksi, geçen yıla göre, yüzde 1,56 gerilemiş, yıl genelinde ise yüzde 0,52 artış göstermiştir. Sanayi üretim endeksi 2023 yılı 4.çeyreğinde yüzde 0,72, yıl genelinde ise yüzde 0,87 oranında artmıştır. 2022 yılı genelinde gerileyen işgücü verimi 4.çeyrekte yüzde 2,31 yükselmiş, saatlik işgücü maliyeti de (kazanç) yüzde 111,31 artmıştır.  İşgücü verimine göre düzeltilmiş nominal birim ücret ise (İşgücü maliyeti(kazanç)/İşgücü verimi) yılın 4.çeyreğinde yıllık olarak yüzde 106,54 oranında yükselmiştir (Tablo:1). Bu dönemde TÜFE yüzde 62,72, Yİ-ÜFE yüzde 41,96 oranında artış gösterdiğinden, sanayi sektöründe TL cinsinden reel birim ücret TÜFE’ye göre yüzde 26,92, Yİ-ÜFE’ye göre ise yüzde 45,49 oranında artmıştır. Aynı dönemde dolar cinsinden reel birim ücret yüzde 34,92, Euro cinsi reel birim ücret ise yüzde 27,87 oranında artış göstermiştir.

                Yıllık ortalamalar incelendiğinde, 2023 yılında sanayi üretim endeksi yüzde 0,87, çalışılan saat endeksi de yüzde 0,52 yükselmiştir. Saatlik işgücü verimi yüzde 0,40, işgücü maliyeti (kazanç) yüzde 106,86, nominal birim ücret ise yüzde 105,68 artmıştır. TÜFE bazlı reel birim ücret yüzde 34,62, Yİ-ÜFE bazlı reel birim ücret yüzde 36,07, dolar cinsi reel birim ücret yüzde 45,36, Euro cinsi reel birim ücret yüzde 41,27 yükselmiştir (Tablo:1).    

Tablo:1-Sanayi Sektörüne İlişkin Göstergeler ve Birim Ücret Endeksi (2015=100)   IV. Çeyrek (Temmuz-Eylül)  Yıllık Ortalama 2022 2023 % Değişim 2022 2023 % Değişim Çalışılan Saat Endeksi 121,9 120,0 -1,56 116,4 117,0 0,52 Üretim Endeksi 153,4 154,5 0,72 143,2 144,5 0,87 Saatlik İşgücü Verimi 125,8 128,8 2,31 123,0 123,5 0,40 Saatlik İşgücü Kazanç Endeksi (1) 562,3 1.188,2 111,31 483,8 1.000,9 106,86 TÜFE Endeksi 425,7 692,7 62,72 371,4 571,4 53,86 Yİ-ÜFE 817,0 1.159,8 41,96 665,1 997,1 49,93 Dolar Endeksi 684,8 1.048,3 53,07 608,9 872,5 43,28 Euro Endeksi 628,9 1.015,7 61,52 575,7 850,0 47,66 Nominal Birim Ücret (2) 446,8 922,9 106,54 392,5 807,2 105,68 Reel Birim Ücret Endeksi                 TL. Cinsi-TÜFE’ye Göre (3) 105,0 133,2 26,92 105,4 141,9 34,62     TL. Cinsi-Yİ-ÜFE’ye Göre 54,7 79,6 45,49 59,5 81,0 36,07     Dolar Cinsi 65,2 88,0 34,92 64,2 93,3 45,36     Euro Cinsi 71,1 90,9 27,87 67,8 95,8 41,27 Kaynak:TÜİK ve kendi hesaplamalarımız. (1) İşgücü Kazanç Endeksi, EYT’liler için yapılan kıdem/ihbar tazminatı ödemelerini kapsamamaktadır. (2) Nominal Birim Ücret= Saatlik İşgücü Kazancı/Saatlik İşgücü Verimi. (3) Reel Ücret Endeksi-TL. Cinsi-TÜFE’ye Göre= Nominal Birim Ücret/TÜFE Endeks

Aşağıdaki grafikler incelendiğinde, 2015 sonrasında sanayi üretim endeksi ile çalışılan saat endeksi arasında önemli bir fark oluştuğu görülmektedir. Bu durum, 2015 sonrası dönemde işgücü veriminde önemli bir artış olduğuna işaret etmektedir. Ancak son yıllarda işgücü veriminde gerileme, üretim ve çalışılan saatte ise durağanlaşma gözlenmektedir. 2015 yılı 3.çeyreğinden itibaren, işgücü verimliliğindeki artışın da katkısıyla, dolar cinsi reel birim ücret endeksinde hızlı bir düşüş olduğu görülmektedir. 2022 yılı ikinci yarısından itibaren sanayi üretimi durağanlaşmış, işgücü verimi gerilemiş ve döviz kurlarındaki artış yavaşlamıştı. Bu dönemde işgücü maliyetlerindeki yükseliş, TÜFE, dolar ve Euro cinsi reel birim ücretlerde artış eğilimini başlatmıştır. 2023 yılında nominal birim ücret endeksindeki artışın yüzde 100’ü aşması reel birim ücret endekslerinin de hızla yükselmesine neden olmuştur. Bu durumun ithal talebini artırdığı ve ihracatı olumsuz etkilediği dış ticaret açığındaki gelişmelerden de anlaşılmaktadır.