2024 Ocak- Uluslararası Yatırım Pozisyonu ve Ödemeler Dengesi

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ

(Zafer YÜKSELER, 19 Mart 2024)

 

2023 yılı aralık ayında 284,7 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2024 yılı ocak ayında 299,9 milyar dolara yükselmiştir. Bu dönemde varlıklar 3,5 milyar dolar azalmış, yükümlülükler ise 11,8 milyar dolar artmıştır. Varlıklar kısmındaki azalış resmi rezervlerdeki 7 milyar dolarlık düşüşten kaynaklanmış, mevduatlar ise 3,1 milyar dolar artmıştır. Yükümlülükler kısmındaki artışın 10,1 milyar doları doğrudan yatırımlar, 4,5 milyar doları portföy yatırımlarındaki artıştan kaynaklanmıştır. Yükümlülükler kısmındaki krediler 2 milyar dolar, ticari krediler 1,4 milyar dolar azalmış, mevduatlar ise TL mevduatındaki artışın etkisiyle 0,6 milyar dolar artmıştır. 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)

	2023 Aralık (1)	2024 Ocak (2)	Fark   (2-1)	Farkın Kaynakları
				Ödemeler Denge. Akımı 2024 Ocak	Değerleme-Kur ve Parite Farkları
NET UYP (1-2)	-284.660	-299.979	-15.319	-4.421	-10.898
1.Varlıklar	327.987	324.496	-3.491	-225	-3.266
Doğrudan Yatırımlar	61.943	62.193	250	249	1
Portföy Yatırımları	2.947	2.947	0	799	-799
Ticari Krediler	50.556	50.642	86	769	-683
Krediler	5.385	5.436	51	159	-108
Mevduat	62.507	65.622	3.115	4.006	-891
Bankalar-YP	39.775	40.954	1.179	1.902	-723
Diğer Varlıklar	3.765	3.798	33	0	33
Rezerv Varlıklar	140.884	133.858	-7.026	-6.207	-819
2.Yükümlülükler	612.647	624.475	11.828	4.196	7.632
Doğrudan Yatırımlar	158.423	168.549	10.126	910	9.216
Portföy Yatırımları	95.882	100.419	4.537	1.885	2.652
Ticari Krediler	57.388	56.006	-1.382	-774	-608
Krediler	187.046	185.038	-2.008	39	-2.047
Mevduat	106.599	107.250	651	2.132	-1.481
TCMB	46.360	46.103	-257	62	-319
Bankalar-YP	43.208	42.378	-830	371	-1.201
Diğ.Yüküm. + SDR	7.309	7.213	-96	4	-100
ULUSLARARASI REZERV	180.659	174.812	-5.847	-4.305	-1.542
TCMB	140.884	133.858	-7.026	-6.207	-819
Bankalar	39.775	40.954	1.179	1.902	-723

Kaynak: TCMB.

UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden, hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv ve mevduat kalemlerinde olduğu görülmektedir.

2024 yılı ocak ayı ödemeler dengesi akımları incelendiğinde, doğrudan yatırımlarda 0,2 milyar dolar, portföy yatırımlarında 0,8 milyar dolar, mevduatta 4 milyar dolar artış; rezerv varlıklarda 6,2 milyar dolar azalışın etkisiyle toplam varlıkların 0,2 milyar dolar gerilediği görülmektedir. Yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlar 0,9 milyar dolar, portföy yatırımları 1,9 milyar dolar, mevduat 2,1 milyar dolar ve toplam yükümlülüklerdeki artış 4,2 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak 2024 ocak ayında ödemeler dengesi finans hesabından 4,4 milyar dolar giriş olmuş ve net yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır.

2024 yılı ocak ayı itibariyle, değerleme-kur ve parite farkları etkisi, varlıkları 3,3 milyar dolar azaltırken, yükümlülükleri 7,6 milyar dolar artırmıştır. Böylece değerleme-kur ve parite etkisi Net UYP’yi 10,9 milyar dolar artırıcı etkide bulunmuştur. 2024 Ocak ayında doğrudan ve portföy yatırımları ile mevduat ve kredilere ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Değerleme ve parite etkisi resmi rezervleri 0,8, banka rezervlerini 0,7 milyar dolar olmak üzere toplam uluslararası rezervleri 1,5 milyar dolar azaltmıştır. Değerleme-parite ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonunun da etkili olmuştur.

Aşağıdaki Grafik:1’de Net UYP verisi yanı sıra, değerleme-kur-parite etkisinden daha az etkilenen, doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2022 yılı aralık ayında -139,7 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP 2023 aralık ayında -159,9 milyar dolar, 2024 ocak ayında ise -161,8 milyar dolar olmuştur. 2022 yılı sonunda 166,4 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler, 2023 aralık ayında 180,7 milyar dolara yükselmiş, 2024 ocak ayında ise 174,8 milyar dolar olmuştur.

TCMB Net Yatırım Pozisyonu fazlası 2022 yılında 90,3 milyar dolar iken, 2023 yılı sonunda 88,8 milyar dolara, 2024 ocak ayında da 82,1 milyar dolara gerilemiştir. Bankaların 2022 yılı sonunda 72,8 milyar dolar olan pozisyon açığı 2023 yılı sonunda 86,9 milyar dolara yükselmiş, 2024 ocak ayında ise 85,6 milyar dolara gerilemiştir. 2022 yılında 267,6 milyar dolar olan diğer sektörlerin pozisyon açığı 2023 yılı sonunda 218,2 milyar dolara gerilemiş, 2024 ocak ayında ise 227,6 milyar dolara yükselmiştir. Genel hükümet net pozisyon açığı ise ocak ayında 68,9 milyar dolar olmuştur (Grafik:2). Diğer sektörlerin net yatırım pozisyonu, özellikle doğrudan yatırımlara ilişkin değerlemeden büyük ölçüde etkilenmektedir.