2024 AĞUSTOS- ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU

 

2024 AĞUSTOS AYI-ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU

 (Zafer YÜKSELER, 3 Ağustos 2024)

            2024 Ağustos ayında TÜFE yüzde 2,47, Yİ-ÜFE yüzde 1,68 oranında artmıştır. Yıllık Yİ-ÜFE enflasyonu yüzde 35,75, TÜFE enflasyonu ise yüzde 51,97 olmuştur. Yıllık TÜFE ve ÜFE enflasyon farklılaşması, büyük ölçüde hizmet fiyat artışlarından kaynaklanmıştır. 2024 yılı Ağustos ayında TÜFE mal grubu yıllık enflasyonu yüzde 42,13 iken, TÜFE hizmet grubunda yıllık enflasyon yüzde 77,83 olmuştur. Üretici fiyatları endeksleri sadece malları kapsarken, tüketici fiyat endeksleri mal ve hizmetleri de kapsamaktadır.Üretici fiyatları endeksinde vergisiz fiyatlar kullanılırken, tüketici fiyatları endeksinde ÖTV, KDV ve benzeri dolaylı vergiler dahil piyasa fiyatları kullanılmaktadır. Bu durum, özellikle, başta petrol ürünleri olmak üzere enerji, motorlu taşıt araçları, alkollü içecekler, tütün mamulleri ve bazı dayanıklı tüketim mallarında TÜFE ile Yİ-ÜFE arasında önemli bir farklılığa neden olmaktadır. Döviz kurları, enerji fiyatları ve ham madde fiyatlarındaki değişim üretici fiyatlarına hızla yansırken, vergi ve idari düzenlemelerle TÜFE’ye yansıması sınırlandırılabilmektedir.  

Tablo:1- 2024 Ağustos Ayı Yİ-ÜFE ve TÜFE Enflasyonu

		Aylık	Yıllık	Yıllık Ortalama
Yİ-ÜFE		1,68	35,75	46,23
Ara Malı		1,25	33,56	46,97
Dayanıklı Tüketim		2,14	40,70	58,62
Dayanıksız Tüketim		1,17	48,79	62,59
Enerji		3,04	18,20	10,72
Sermaye Malları		2,49	37,98	58,69
	2024 Ağırlık(*)	Aylık	Yıllık	Yıllık Ortalama
TÜFE	100,0000	2,47	51,97	64,91
Gerçek Kira (1)	5,0638	7,38	121,26	116,74
Enerji (1)	11,2544	6,84	68,45	43,45
Su Faturası	1,8486	2,60	56,26	59,33
Elektrik Ücreti	1,7589	0,00	38,00	-1,94
Doğalgaz	2,5724	27,64	7839333,33	28,47
Likit Karbon (Tüp)	0,4911	1,49	51,64	82,10
Katı Yakıtlar	0,8422	0,64	26,63	25,81
Yakıt ve Yağlar	3,7412	-1,32	23,14	72,55
Gıda ve İçecekler	24,9806	-1,10	44,88	66,39
Diğer Mal ve Hizmetler	58,7012	2,73	45,85	63,92
Yİ-ÜFE-Gıda ve İçecekler	19,1000	0,81	48,44	60,70
TÜFE-İşlenmiş Gıda (1)	19,3268	2,37	47,66	58,87
Yİ-ÜFE-Giyim Eşyası	1,6900	0,79	56,43	62,29
TÜFE-Giyim ve Ayakkabı	6,9400	0,35	29,38	42,01

(*) 2023 yılında gerçek kiranın payı %4,5298, enerjinin payı %14,3518, gıda-içeceğin payı %25,4334 ve diğer mal ve hizmetlerin             payı %55,6850 idi.

(1) Gerçek Kira, Enerji ve İşlenmiş Gıda verisi Özel Kapsamlı TÜFE tablosundan alınmıştır.

Yİ-ÜFE ile TÜFE’deki fiyat artışlarını farklılaştıran unsurları şu şekilde sıralayabiliriz;

·         Kiracı Tarafından Ödenen Gerçek Kira: TÜFE’de yüzde 5,06 ağırlığa sahip olan bu grubun Yİ-ÜFE ile bir ilgisi bulunmamaktadır. Konut kira artışı, yapılan yasal düzenleme ile 2022-2024 Temmuz döneminde yüzde 25 olarak belirlenmişti. Ancak yüzde 25 kira artışı sınırlandırması anlamını yitirdiğinden, uygulama Temmuz ayı başında sonlandırılmış ve tekrar eski sisteme dönülmüştür. Buna göre, mevcut kiracılar için azami kira artışı, yıllık ortalama TÜFE enflasyonu ile yasal olarak sınırlandırılmaktadır.  2024 Ağustos ayında kiralar yüzde 7,38 artmış ve Ocak-Ağustos dönemi kira artışı yüzde 69,10, yıllık kira enflasyonu ise yüzde 121,26 olmuştur. Enflasyonun yanı sıra konut fiyatlarındaki aşırı yükseliş ve deprem felaketi de kiraları olumsuz etkilemiştir. Toplumda kiralara ve aidatlara ilişkin şikâyetler uzun süredir devam etmektedir.

·         Enerji Fiyatları: Elektrik, gaz, su ve yakıtlardan oluşan enerji grubunun TÜFE içindeki ağırlığı yüzde 14,35’ten, 2024 yılında yüzde 11,25’e gerilemiştir. “Yönetilen-Yönlendirilen Fiyatların” büyük bir kısmı bu grupta yer almakta ve enerji fiyatları vergi ve kamu müdahalesi ile kontrol edilmektedir. 2024 Temmuz ayında Yİ-ÜFE enerji grubunda fiyatlar aylık yüzde 3,04, yıllık yüzde 18,20 oranında artmıştır. TÜFE enerji grubunda ise fiyatlar Ağustos ayında yüzde 6,84 artmıştır. Enerji fiyatlarındaki yıllık artış Ağustos ayında yüzde 68,45 olmuştur.

·         2023 Mayıs ayında başlatılan doğalgazda indirim uygulaması sonlandırılmış ve 2024 Ağustos ayında doğalgaz fiyatları aylık yüzde 27,64 oranında yükseltilmiştir. Temmuz ayında elektrik fiyatları sabit tutulurken, su fiyatları yüzde 2,60 artmış, akaryakıt fiyatları ise yüzde 1,32 oranında gerilemiştir. Yıllık olarak elektrik fiyatları yüzde 38, su fiyatları yüzde 56,26, akaryakıt fiyatları ise yüzde 23,14 oranında artmıştır.

·         Gıda Fiyatları: Ağustos ayında TÜFE’de işlenmiş gıda fiyatları aylık artışı yüzde 2,37 iken, Yİ-ÜFE gıda ve içecek grubunda aylık fiyat artışı yüzde 0,81’dir. Son aylarda Yİ-ÜFE’de aylık artışlar TÜFE’nin altında kalmıştır. TÜFE’de yıllık artış yüzde 47,66, yıllık ortalama artış yüzde 58,87 iken, bu oranlar Yİ-ÜFE gıda ve içecekler grubunda, yüzde 48,44 ve yüzde 60,70’tir.

·         Giyim ve Ayakkabı Fiyatları: TÜFE’nin bu harcama grubunda uzun zamandır fiyat artışları oldukça düşük oranlarda kalmıştır. Ağustos ayında yıllık fiyat artışı bu grupta yüzde 29,38, yıllık ortalama fiyat artışı ise yüzdec 42,01’dir. Buna karşın Yİ-ÜFE giyim eşyası fiyatları yıllık artışı yüzde 56,43, yıllık ortalama fiyat artışı ise yüzde 62,29’dur. İki endeks arasında yaklaşık 20 puan civarında bir fark söz konusudur.