2024 TEMMUZ-ÖDEMELER DENGESİ GELİŞMELERİ

 

2024 TEMMUZ- ÖDEMELER DENGESİ GELİŞMELERİ

(Zafer YÜKSELER, 15 Eylül 2024)

                2024 Temmuz ayında cari işlemler dengesi 566 milyon dolar fazla vermiştir. Böylece geçen yılın Ocak-Temmuz döneminde 42 milyar dolar açık veren cari işlemler dengesi, bu yılın aynı döneminde 16 milyar dolar açık vermiştir. Cari açıktaki gerileme büyük ölçüde dış ticaret dengesindeki iyileşmeden kaynaklanmıştır. 2023 Ocak-Temmuz döneminde 73,9 milyar dolar açık veren dış ticaret dengesi bu yıl 49,9 milyar dolar açık vermiştir. Parasal olmayan altın ithalatının 19,3 milyar dolardan 8,8 milyar dolara gerilemesi ve net enerji ithalatının 32,7 milyar dolardan 27,7 milyar dolara düşmesi, dış ticaret dengesi ve cari işlemler dengesini olumlu etkilemiştir.

Seyahat gelirlerindeki artışın etkisiyle hizmetler dengesi fazlası 2024 Ocak-Temmuz döneminde 26,5 milyar dolardan 28,3 milyar dolara yükselmiştir. Faiz, portföy, kar transferleri ve ücret ödemelerinden oluşan “birincil gelir dengesi” , geçen yıl 6,9 milyar dolar açık verirken, 2024 yılı Ocak-Temmuz döneminde de 8,6 milyar dolar açık vermiştir.

Parasal olmayan altın ve enerji dengesi (mineral yakıt ve yağlar) hariç dış ticaret açığı 2024 yılı Ocak-Temmuz döneminde, 23,5 milyar dolardan, 15,4 milyar dolara gerilemektedir. Parasal olmayan altın ve enerji hariç cari işlemler dengesi fazlası ise 8,4 milyar dolardan 18,4 milyar dolara yükselmektedir.

                2024 Temmuz ayında resmi rezerv varlıklar 5,4 milyar dolar artarken, bankaların rezervleri 1,9 milyar dolar gerilemiştir. 2024 Ocak-Temmuz döneminde ise resmi rezerv varlıklar 0,9 milyar dolar azalırken, bankaların rezervlerinde 4,9 milyar dolar yükseliş olmuştur. Geçen yılın aynı döneminde resmi rezerv varlıklar 23,8 milyar dolar azalmış, banka rezervleri ise 4,9 milyar dolar artış göstermişti.

                2024 Temmuz ayında 7,5 milyar dolar civarında sıcak para girişi olmuştur. Yurt dışı yerleşiklerin borçlanma senedi alımları 4,7 milyar dolar, yurt içi bankalardaki mevduatları 1,6 milyar dolar, bankaların kısa vadeli kredi kullanımları ise 1,3 milyar dolar olmuştur. 2023 yılı Ocak-Temmuz döneminde 8 milyar dolar olan sıcak para girişi, bu yıl Nisan, Mayıs ve Temmuz aylarında önemli ölçüde yükselmiş ve 2024 yılı Ocak-Temmuz döneminde 36,2 milyar dolar olmuştur.

                2024 yılı Nisan ayı sonrasında döviz kurlarında çok sınırlı bir yükseliş olmuştur. Son üç ayda (Mayıs-Temmuz dönemi) dolar kurundaki toplam artış yüzde 1,77 iken TÜFE yüzde 8,45, Yİ-ÜFE ise yüzde 5,37 oranında yükselmiştir. Bu dönemde Türk lirası TÜFE bazlı Reel Kur Endeksine göre yüzde 5, Yİ-ÜFE bazlı Reel Kur Endeksine göre ise yüzde 2 değerlenmiştir.

                2024 Ocak-Temmuz döneminde İhracat Birim Değer Endeksi, geçen yılın aynı dönemine göre, yüzde 1,5 gerilemiştir. Aynı dönemde ithalat birim değer endeksi de yüzde 1,8 oranında düşüş göstermiş, dış ticaret hadlerinde sınırlı bir iyileşme olmuştur. Ancak son üç ayda ihracat birim değer endeksi yüzde 1,6 oranında yükselmiş ve Türk lirasındaki değerlenmenin etkisini kısmen sınırlandırmıştır.  

                İhracatın ithalatı karşılama oranı 2023 Ocak-Temmuz döneminde yüzde 65,9 iken, bu yılın aynı döneminde yüzde 74,9’a yükselmiştir. Parasal olmayan altın ve enerji hariç ihracat/ithalat oranı ise yüzde 85’ten yüzde 89,8’e yükselmektedir. Orandaki iyileşme büyük ölçüde ithalattaki gerilemeden kaynaklanmaktadır. Yatırım ve ara malı ithalatı gerilerken, tüketim malı ithalatında artış söz konusudur.