2024
KASIM AYI-ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU
(Zafer YÜKSELER, 3 Aralık 2024)
2024 Kasım
ayında TÜFE yüzde 2,24, Yİ-ÜFE yüzde 0,66 oranında artmıştır. Yıllık Yİ-ÜFE enflasyonu
yüzde 29,47, TÜFE enflasyonu ise yüzde 47,09 olmuştur. Yıllık TÜFE ve ÜFE
enflasyon farklılaşması, büyük ölçüde hizmet fiyat artışlarından kaynaklanmıştır.
2024 yılı Kasım ayında TÜFE mal grubu yıllık enflasyonu yüzde 39,05 iken, TÜFE
hizmet grubunda yıllık enflasyon yüzde 67,89 olmuştur. Üretici
fiyatları endeksleri sadece malları kapsarken, tüketici fiyat endeksleri mal ve
hizmetleri de kapsamaktadır.Üretici fiyatları endeksinde vergisiz fiyatlar
kullanılırken, tüketici fiyatları endeksinde ÖTV, KDV ve benzeri dolaylı
vergiler dahil piyasa fiyatları kullanılmaktadır. Bu durum, özellikle, başta
petrol ürünleri olmak üzere enerji, motorlu taşıt araçları, alkollü içecekler, tütün
mamulleri ve bazı dayanıklı tüketim mallarında TÜFE ile Yİ-ÜFE arasında önemli
bir farklılığa neden olmaktadır. Döviz kurları, enerji fiyatları ve ham
madde fiyatlarındaki değişim üretici fiyatlarına hızla yansırken, vergi ve
idari düzenlemelerle TÜFE’ye yansıması sınırlandırılabilmektedir.
Tablo:1- 2024 Kasım
Ayı Yİ-ÜFE ve TÜFE Enflasyonu
|
|
|
Aylık
|
Yıllık
|
Yıllık Ortalama
|
|
Yİ-ÜFE
|
|
0,66
|
29,47
|
42,60
|
|
Ara Malı
|
|
0,64
|
29,40
|
42,59
|
|
Dayanıklı Tüketim
|
|
1,00
|
37,15
|
51,87
|
|
Dayanıksız Tüketim
|
|
2,21
|
40,30
|
55,46
|
|
Enerji
|
|
-2,32
|
8,15
|
14,88
|
|
Sermaye Malları
|
|
0,62
|
30,94
|
49,87
|
|
|
|
|
2024 Ağırlık(*)
|
Aylık
|
Yıllık
|
Yıllık Ortalama
|
|
TÜFE
|
100,0000
|
2,24
|
47,09
|
60,45
|
|
Gerçek Kira (1)
|
5,0638
|
4,18
|
109,00
|
118,09
|
|
Enerji (1)
|
11,2544
|
0,81
|
46,08
|
54,23
|
|
Su Faturası
|
1,8486
|
0,76
|
39,93
|
53,00
|
|
Elektrik Ücreti
|
1,7589
|
0,00
|
38,00
|
10,78
|
|
Doğalgaz
|
2,5724
|
0,63
|
124,65
|
143,77
|
|
Likit Karbon (Tüp)
|
0,4911
|
3,33
|
53,99
|
73,70
|
|
Katı Yakıtlar
|
0,8422
|
4,63
|
24,65
|
26,85
|
|
Yakıt ve Yağlar
|
3,7412
|
0,24
|
22,17
|
56,03
|
|
Gıda ve İçecekler
|
24,9806
|
5,10
|
48,57
|
59,33
|
|
Diğer Mal ve Hizmetler
|
58,7012
|
1,13
|
41,31
|
57,15
|
|
|
|
Yİ-ÜFE-Gıda ve İçecekler
|
19,1000
|
1,75
|
39,92
|
54,23
|
|
TÜFE-İşlenmiş Gıda (1)
|
19,3268
|
1,58
|
39,10
|
53,92
|
|
|
|
Yİ-ÜFE-Giyim Eşyası
|
1,6900
|
2,84
|
43,98
|
59,32
|
|
TÜFE-Giyim ve Ayakkabı
|
6,9400
|
-0,25
|
31,45
|
39,70
|
(*) 2023 yılında gerçek kiranın payı %4,5298, enerjinin
payı %14,3518, gıda-içeceğin payı %25,4334 ve diğer mal ve hizmetlerin payı %55,6850 idi.
(1) Gerçek Kira, Enerji ve İşlenmiş Gıda verisi Özel
Kapsamlı TÜFE tablosundan alınmıştır.
Yİ-ÜFE ile TÜFE’deki fiyat artışlarını
farklılaştıran unsurları şu şekilde sıralayabiliriz;
·
Kiracı
Tarafından Ödenen Gerçek Kira: TÜFE’de yüzde 5,06 ağırlığa sahip
olan bu grubun Yİ-ÜFE ile bir ilgisi bulunmamaktadır. Konut kira artışı,
yapılan yasal düzenleme ile 2022-2024 Temmuz döneminde yüzde 25 olarak
belirlenmişti. Ancak yüzde 25 kira artışı sınırlandırması anlamını
yitirdiğinden, uygulama 2024 Temmuz ayı başında sonlandırılmış ve tekrar eski sisteme
dönülmüştür. Buna göre, mevcut kiracılar için azami kira artışı, yıllık
ortalama TÜFE enflasyonu ile yasal olarak sınırlandırılmaktadır. 2024 Kasım
ayında kiralar yüzde 4,18 oranında artmış ve Ocak-Kasım dönemi kira artışı
yüzde 100,03, yıllık kira artışı ise yüzde 109,0 olmuştur. Enflasyonun yanı
sıra konut fiyatlarındaki aşırı yükseliş ve deprem felaketi de kiraları olumsuz
etkilemiştir. Toplumda kiralara ve aidatlara ilişkin şikâyetler uzun süredir devam
etmektedir. Kasım ayında kira sözleşmesi yenileyecek olanlar için yasal kira
artış oranı yüzde 60,45’tir.
·
Enerji
Fiyatları: Elektrik, gaz, su ve yakıtlardan oluşan
enerji grubunun TÜFE içindeki ağırlığı yüzde 14,35’ten, 2024 yılında yüzde 11,25’e
gerilemiştir. “Yönetilen-Yönlendirilen Fiyatların” büyük bir kısmı bu grupta
yer almakta ve enerji fiyatları vergi ve kamu müdahalesi ile kontrol
edilmektedir. 2024 Kasım ayında Yİ-ÜFE enerji grubunda fiyatlar aylık yüzde 2,32
oranında gerilemiş, yıllık enerji fiyatlarındaki artış yüzde 8,15 olmuştur. TÜFE
enerji grubunda ise fiyatlar Kasım ayında yüzde 0,81 artmıştır. Enerji
fiyatlarındaki yıllık artış Kasım ayında yüzde 46,08 olmuştur.
·
2024 Kasım ayında doğalgaz fiyatları aylık
yüzde 0,63 oranında yükseltilmiştir. Eylül ayında elektrik fiyatları sabit tutulurken,
su fiyatları yüzde 0,76, likit karbon (tüp) fiyatları yüzde 3,33, akaryakıt
fiyatları ise yüzde 0,24 oranında artmıştır. Yıllık olarak elektrik fiyatları
yüzde 38, su fiyatları yüzde 39,93, tüp fiyatları yüzde 53,99 akaryakıt
fiyatları ise yüzde 22,17 oranında artmıştır.
·
Gıda
Fiyatları: Kasım ayında işlenmiş gıda fiyatları aylık artışı TÜFE’de yüzde 1,58, Yİ-ÜFE gıda ve içecek grubunda ise yüzde 1,75
olmuştur. Son aylarda Yİ-ÜFE ve TÜFE’de aylık ve yıllık
fiyat artışları genelde uyum göstermektedir.
·
Giyim ve Ayakkabı Fiyatları: Kasım
ayında TÜFE’de giyim-ayakkabı fiyatları aylık yüzde 0,25 oranında gerilemiştir. Kasım
ayında yıllık fiyat artışı bu grupta yüzde 31,45, yıllık ortalama fiyat artışı
ise yüzde 39,70’dir. TÜFE’nin bu harcama grubunda uzun zamandır fiyat
artışları oldukça düşük oranlarda kalmıştır. Buna karşın Yİ-ÜFE giyim eşyası fiyatları
yıllık artışı yüzde 43,98, yıllık ortalama fiyat artışı ise yüzde 59,32’dir.
