2024 ARALIK: BİLEŞİK
ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ VE TÜFE İLİŞKİSİ
(Zafer YÜKSELER, 31.01.2025)
Bileşik Üretici Fiyatları Endeksi, sanayi ürünlerini
kapsayan Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeksi (Yİ-ÜFE), Hizmet Üretici Fiyatları
Endeksi, Tarım Üretici Fiyatları Endeksi ile Tüketici Fiyatları Endeksinin
Konut Harcamaları ve Kişisel Araçların Yakıt-Yağları gruplarından oluşmaktadır.
Bileşik ÜFE
hesaplanırken her bir üretici fiyatları için kullanılan ağırlık seti, bu
maddelerin TÜFE içindeki orijinal ağırlıklarıdır. Yİ-ÜFE ile TÜFE arasında
oluşan farklılığın temel nedenlerinden birisi, üretici fiyatları endekslerinde
vergisiz fiyatlar kullanılırken, tüketici fiyatları endeksinde ÖTV, KDV ve
benzeri dolaylı vergiler dâhil piyasa fiyatları kullanılmaktadır. Maktu vergi
uygulamasının yaygın olduğu rafine petrol ürünleri sektöründe üretici ve
tüketici fiyatları arasında aşırı bir farklılaşma gözlenmektedir. Tüketici
fiyatları endeksinde önemli bir yer tutan, kira, elektrik, su, doğalgaz, benzin
ve mazot gibi ürünlerin tüketici fiyatları vergi veya doğrudan kamu müdahalesi
ile kontrol edildiğinden, üretici ve tüketici fiyatları arasında farklılaşma
söz konusu olmaktadır. TÜFE içinde yönetilen-yönlendirilen mal ve hizmet
fiyatları önemli ölçüde, konut harcamaları ile kişisel araçların yakıt-yağları
grubunda yer almaktadır. Bu nedenle, Bileşik ÜFE hesaplanırken bu ürünlerin
TÜFE içindeki fiyatları kullanılmıştır. TÜFE içindeki mal grubu için de Yİ-ÜFE
genel endeksi yerine dayanıklı ve dayanıksız mallara ilişkin endekslerin
ortalaması kullanılmıştır.[1]
TÜFE ve Yİ-ÜFE aylık enflasyon verileri bir sonraki
ayın 3.de açıklanırken, Tarım Üretici Fiyatları Endeksi ay ortasında, Hizmet Üretici
Fiyatları ise bir sonraki ayın sonunda açıklanmaktadır. 2024 yılı Aralık ayı
Hizmet Üretici Fiyatları Endeksi, TÜİK tarafından 31 Ocak 2025 tarihinde
açıklanmıştır. Aralık ayında hizmet üretici fiyatları yüzde 0,65 oranında artmış
ve yıllık artış yüzde 49,07 olmuştur. Buna göre, Bileşik Üretici Fiyatları Endeksi
de (Potansiyel TÜFE) Aralık ayında yüzde 1,12 yükselmiş ve yıllık artış oranı
yüzde 44,40 olmuştur. Aralık ayında, aylık ve yıllık TÜFE enflasyonu Bileşik
ÜFE enflasyonuna paralel artış göstermiştir. 2021-2023 döneminde gözlenen TÜFE
ve Bileşik ÜFE arasındaki uyumsuzluğun, 2024 yılında ortadan kalktığı
görülmektedir (Grafik:1 ve 2).
Tablo:1-
Bileşik ÜFE Endeksi ve Bileşenleri (2024 YILI ARALIK)
|
|
Madde Grubu |
Ağırlıklar |
Kullanılan Endeks |
Aralık Ayı Yüzde Değişim |
||
|
Aylık |
12 Aylık |
Yıl.Ort. |
||||
|
1.İşlenmemiş Gıda |
6 |
5,97 |
Tarım ÜFE |
-0,39 |
37,03 |
46,92 |
|
2. Konut |
7 |
14,20 |
TÜFE |
1,71 |
69,04 |
76,30 |
|
3.Kişisel Araç. Yakıt ve Yağları |
1 |
3,74 |
TÜFE |
0,61 |
25,68 |
51,75 |
|
4.Hizmetler |
43 |
22,72 |
Hizmet ÜFE |
0,65 |
49,07 |
67,06 |
|
5.Mallar |
86 |
53,37 |
Yİ-ÜFE (1) |
1,45 |
37,59 |
51,56 |
|
.
Dayanıklı Tüketim Mal. |
… |
… |
|
1,41 |
35,69 |
49,71 |
|
.
Dayanıksız Tüketim Mal. |
… |
… |
|
1,48 |
39,25 |
52,99 |
|
BİLEŞİK
ÜFE ENDEKSİ |
143 |
100,00 |
|
1,12 |
44,40 |
59,05 |
|
TÜFE
GENEL |
143 |
|
|
1,03 |
44,38 |
58,51 |
Kaynak: TÜİK ve kendi hesaplamalarımız. 2024 yılında
madde grupları ve yeni ağırlık setleri kullanılmıştır.
(1) Dayanıklı ve dayanıksız tüketim malları
endekslerinin ortalaması
Bileşik Üretici Fiyatları Endeksinin ölçtüğü
enflasyon, gerçekte Potansiyel TÜFE enflasyonuna işaret etmektedir. Vergi ve
kar oranları ile talep koşullarında radikal değişikliklerin olmadığı bir
ortamda, Bileşik ÜFE enflasyonu, büyük ölçüde TÜFE enflasyonuna
yakınsayacaktır. Aşağıdaki grafiklerden de görüleceği gibi Bileşik ÜFE enflasyonu
“Potansiyel TÜFE” enflasyonu için önemli bir gösterge teşkil etmektedir. Yıllık
ve yıllık ortalama Bileşik ÜFE ve TÜFE enflasyonları, zaman içinde birbirlerine
oldukça yakınsamaktadırlar. Ancak 2020 Ağustos ayından itibaren, Bileşik ÜFE
ile TÜFE arasındaki fark açılmaya başlamıştır (Grafik:2 ve 4). 2020 Aralık
ayında Bileşik ÜFE ile TÜFE yıllık enflasyonu arasındaki fark 5,5 yüzde puan
iken, bu fark sürekli artarak 2022 Eylül ayında 29,4 yüzde puana kadar yükselmiştir.
Bu fark takip eden aylarda gerilemiş ve 2023 yılı Eylül ayı sonrasında Bileşik
ÜFE ile TÜFE arasındaki fark kapanmıştır. Aşağıdaki grafikler, 2021-2023 dönemi
TÜFE verilerinin, gözden geçirilmesi gerektiğini açıkça göstermektedir.
[1]Ayrıntılı bilgi için bakınız,” TÜFE ve Yİ-ÜFE Enflasyonu Farklılaşması ve Nedenleri” ve “Bileşik Üretici
Fiyatları Endeksi”. https://zaferyukseler.blogspot.com/.
