2024 MAYIS - ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU

 

2024 MAYIS AYI-ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU

 (Zafer YÜKSELER, 3 Haziran2024)

            2024 Mayıs ayında TÜFE yüzde 3,37, Yİ-ÜFE yüzde 1,96 oranında artmıştır. Yıllık Yİ-ÜFE enflasyonu yüzde 57,68, TÜFE enflasyonu ise yüzde 75,45 olmuştur. Yıllık TÜFE ve ÜFE enflasyon farklılaşması, büyük ölçüde hizmet fiyat artışlarından kaynaklanmıştır. 2024 yılı Mayıs ayında TÜFE mal grubu yıllık enflasyonu yüzde 67,58 iken, TÜFE hizmet grubunda yıllık enflasyon yüzde 95,93 olmuştur. Üretici fiyatları endeksleri sadece malları kapsarken, tüketici fiyat endeksleri mal ve hizmetleri de kapsamaktadır.Üretici fiyatları endeksinde vergisiz fiyatlar kullanılırken, tüketici fiyatları endeksinde ÖTV, KDV ve benzeri dolaylı vergiler dahil piyasa fiyatları kullanılmaktadır. Bu durum, özellikle, başta petrol ürünleri olmak üzere enerji, motorlu taşıt araçları, alkollü içecekler, tütün mamulleri ve bazı dayanıklı tüketim mallarında TÜFE ile Yİ-ÜFE arasında önemli bir farklılığa neden olmaktadır. Döviz kurları, enerji fiyatları ve ham madde fiyatlarındaki değişim üretici fiyatlarına hızla yansırken, vergi ve idari düzenlemelerle TÜFE’ye yansıması sınırlandırılabilmektedir.  

Tablo:1- 2024 Mayıs Ayı Yİ-ÜFE ve TÜFE Enflasyonu

		Aylık	Yıllık	Yıllık Ortalama
Yİ-ÜFE		1,96	57,68	47,24
Ara Malı		1,44	55,48	48,66
Dayanıklı Tüketim		2,00	64,91	60,40
Dayanıksız Tüketim		2,43	66,12	65,16
Enerji		3,32	43,74	7,15
Sermaye Malları		1,34	63,51	64,33
	2024 Ağırlık(*)	Aylık	Yıllık	Yıllık Ortalama
TÜFE	100,0000	3,37	75,45	62,51
Gerçek Kira (1)	5,0638	5,46	125,14	107,72
Enerji (1)	11,2544	4,91	89,68	24,43
Su Faturası	1,8486	-0,23	50,38	60,17
Elektrik Ücreti	1,7589	0,00	1,86	-7,52
Doğalgaz	2,5724	28,68	5919133,33	-38,36
Likit Karbon (Tüp)	0,4911	-1,45	102,02	72,33
Katı Yakıtlar	0,8422	0,21	31,91	22,29
Yakıt ve Yağlar	3,7412	-3,11	110,23	65,35
Gıda ve İçecekler	24,9806	1,69	70,14	68,90
Diğer Mal ve Hizmetler	58,7012	3,61	70,70	63,19
Yİ-ÜFE-Gıda ve İçecekler	19,1000	2,45	62,91	62,78
TÜFE-İşlenmiş Gıda (1)	19,3268	3,80	64,50	57,33

(*) 2023 yılında gerçek kiranın payı %4,5298, enerjinin payı %14,3518, gıda-içeceğin payı %25,4334 ve diğer mal ve hizmetlerin             payı %55,6850 idi.

(1) Gerçek Kira, Enerji ve İşlenmiş Gıda verisi Özel Kapsamlı TÜFE tablosundan alınmıştır.

Yİ-ÜFE ile TÜFE’deki fiyat artışlarını farklılaştıran unsurları şu şekilde sıralayabiliriz;

·         Kiracı Tarafından Ödenen Gerçek Kira: TÜFE’de yüzde 5,06 ağırlığa sahip olan bu grubun Yİ-ÜFE ile bir ilgisi bulunmamaktadır. Bilindiği gibi mevcut kiracılar için azami kira artışı, yıllık ortalama TÜFE enflasyonu ile yasal olarak sınırlandırılmıştı. Son yasal düzenlemelerle konut kira artışı 2022-2024 Temmuz döneminde yüzde 25 olarak belirlenmiştir. 2024 Mayıs ayında kiralar yüzde 5,46 artmış ve Ocak-Mayıs dönemi kira artışı yüzde 33,79 olmuştur. Yıllık kira enflasyonu ise yüzde 125,14’e yükselmiştir. Enflasyonun yanı sıra konut fiyatlarındaki aşırı yükselişin etkilediği kiralar, deprem felaketinden de olumsuz etkilenmiştir. Toplumda kiralara ve aidatlara ilişkin şikâyetler uzun süredir devam etmektedir. Yüzde 25 kira artışı sınırlandırması anlamını yitirdiğinden, uygulamanın kaldırılması beklenmektedir.

·         Enerji Fiyatları: Elektrik, gaz, su ve yakıtlardan oluşan enerji grubunun TÜFE içindeki ağırlığı yüzde 14,35’ten, 2024 yılında yüzde 11,25’e gerilemiştir. Enerji grubunda elektriğin ağırlığı yüzde 3,58’den yüzde 1,76’ya, suyun ağırlığı yüzde 2,24’ten yüzde 1,85’e, doğalgazın ağırlığı ise yüzde 2,89’dan yüzde 2,57’ye gerilemiştir. TÜFE içinde “Yönetilen-Yönlendirilen Fiyatların” büyük bir kısmı bu grupta yer almakta ve enerji fiyatları vergi ve kamu müdahalesi ile kontrol edilmektedir. 2024 Mayıs ayında Yİ-ÜFE enerji grubunda fiyatlar aylık yüzde 3,32, yıllık yüzde 43,74 oranında artmıştır. TÜFE enerji grubunda ise doğalgaz indiriminin sonlandırılması nedeniyle Mayıs ayında fiyatlar yüzde 4,91 artmış, yıllık fiyat artışı ise yüzde 89,68 olmuştur.

·         2024 Mayıs ayında doğalgaz endeksi aylık yüzde 28,68 oranında yükselmiştir. Mayıs ayında da elektrik fiyatları sabit tutulmuş, su fiyatları yüzde 0,23, akaryakıt fiyatları ise yüzde 3,11 oranında  gerilemiştir. Yıllık olarak elektrik fiyatları yüzde 1,86, su fiyatları yüzde 50,38, akaryakıt fiyatları yüzde 110,23 oranında artmıştır.

·         Konutlara ücretsiz doğalgaz verilmesi ile “TÜİK’in 2023 Mayıs ayında sıfır fiyat uygulaması ve Haziran ayından itibaren doğalgazla ilgili sabit ağırlık uygulamasından vazgeçmesi” başlangıçta enerji ve konut grubunda fiyat artışlarını sınırlandırmıştır. Ancak, doğalgaz tüketimindeki artışla birlikte, TÜFE’de enerji ve konut grubunda fiyat artışları gözlenmiştir. Doğalgaz fiyatı sabitken, tüketim miktarındaki değişim doğalgaz endeksinin 2023 Kasım-2024 Mayıs döneminde yüzde 66,56 oranında yükselmesine neden olmuştur.

·         Gıda Fiyatları: Mayıs ayında TÜFE’de işlenmiş gıda fiyatları aylık artışı yüzde 3,80 iken, Yİ-ÜFE gıda ve içecek grubunda aylık fiyat artışı yüzde 2,45’dir. Son aylarda yıllık artışlar birbirlerine yaklaşmış, ancak yıllık ortalama artışlar arasında halen önemli bir fark bulunmaktadır. Yıllık ortalama artış TÜFE’de yüzde 57,33 iken, Yİ-ÜFE gıda-içecek grubundaki yıllık ortalama artış yüzde 62,78’dir.

·         Giyim Eşyası Fiyatları: Bu harcama grubunda fiyat artışlarının TÜFE’de oldukça düşük olduğu görülmektedir. Yİ-ÜFE giyim eşyası fiyatları yıllık artışı yüzde 78,07 iken, bu artış TÜFE’de yüzde 50,85’dir. Yıllık ortalama fiyat artışları ise, sırasıyla, yüzde 61,21 ve yüzde 39’dur.