ULUSLARARASI
YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ
(Zafer YÜKSELER, 14 Haziran 2024)
2023 yılı aralık
ayında 275,7 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2024 yılı nisan ayında 325,3 milyar
dolara yükselmiştir. Bu dönemde
varlıklar 9,7 milyar dolar azalmış, yükümlülükler ise 39,9 milyar dolar artmıştır.
Varlıklar kısmındaki azalış resmi rezervlerdeki 16,6 milyar dolarlık düşüşten
kaynaklanmış, mevduatlar ise 6,4 milyar dolar artmıştır. Yükümlülükler kısmındaki
artışın 28,4 milyar doları doğrudan yatırımlar, 12,5 milyar doları portföy
yatırımlarındaki artıştan kaynaklanmıştır. Yükümlülükler kısmındaki krediler 2,5
milyar dolar, ticari krediler 0,6 milyar dolar, bankalardaki YP mevduatlar ise 0,7
milyar dolar azalmıştır.
ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)
Kaynak: TCMB.
UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere
ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara
karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden,
hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan
yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv ve mevduat kalemlerinde olduğu
görülmektedir.
2024 yılı ocak-nisan dönemi ödemeler dengesi akımları
incelendiğinde, doğrudan yatırımlarda 1,6 milyar dolar, portföy yatırımlarında 6,8
milyar dolar, mevduatta 9,4 milyar dolar artış olmuş, ancak rezerv varlıklardaki 25,1 milyar
dolar azalışın etkisiyle toplam varlıklar 7,6 milyar dolar gerilemiştir. Yükümlülükler
kısmında doğrudan yatırımlarda 2,8 milyar dolar, portföy yatırımlarında 12,6
milyar dolar, mevduatta ise 6 milyar dolar artışın etkisiyle toplam yükümlülüklerdeki
artış 23,5 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak 2024 ocak-nisan döneminde ödemeler
dengesi finans hesabından 31,1 milyar dolar giriş olmuş ve net yükümlülüğümüz
de aynı tutarda artmıştır.
2024 yılı nisan ayı itibariyle, değerleme-kur ve parite
farkları etkisi, varlıkları 2,1 milyar dolar azaltırken, yükümlülükleri 16,4 milyar
dolar artırmıştır. Böylece değerleme-kur ve parite etkisi Net UYP’yi 18,5 milyar
dolar artırıcı etkide bulunmuştur. 2024 ocak-nisan döneminde doğrudan ve
portföy yatırımları ile mevduat ve kredilere ilişkin değerleme varlık ve
yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Değerleme ve parite etkisi resmi
rezervleri 8,5 milyar dolar artırırken, banka rezervlerini 2,1 milyar dolar
azaltmış ve toplam uluslararası rezervleri 6,4 milyar dolar yükseltmiştir. Değerleme-parite
ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonunun da etkili
olmuştur.
Uluslararası Yatırım Pozisyonundaki değişim ile Ödemeler
Dengesi Tablosu birlikte değerlendirildiğinde, varlıklar bölümünde “portföy yatırımları”,
yükümlülükler bölümünde “bankalar-krediler” ve “bankalar-mevduat” kalemlerinde önemli
bir tutarsızlık olduğu dikkati çekmektedir.
Aşağıdaki Grafik:1’de Net UYP verisi yanı sıra, değerleme-kur-parite etkisinden daha az etkilenen, doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2022 yılı aralık ayında -138,6 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP 2023 aralık ayında -159,9 milyar dolar, 2024 nisan ayında ise -173,6 milyar dolar olmuştur. 2022 yılı sonunda 166,4 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler, 2023 aralık ayında 180,7 milyar dolara yükselmiş, 2024 nisan ayında ise 168,9 milyar dolara gerilemiştir.
TCMB Net Yatırım Pozisyonu fazlası 2022 yılında 90,3 milyar dolar iken, 2023 yılı sonunda 88,8 milyar dolara, 2024 nisan ayında da 73,2 milyar dolara gerilemiştir. Bankaların 2022 yılı sonunda 71,8 milyar dolar olan pozisyon açığı 2023 yılı sonunda 86,3 milyar dolara, 2024 nisan ayında ise 86,7 milyar dolara yükselmiştir. 2022 yılında 283,4 milyar dolar olan diğer sektörlerin pozisyon açığı 2023 yılı sonunda 208,5 milyar dolara gerilemiş, 2024 nisan ayında ise 241,2 milyar dolara yükselmiştir. Genel hükümet net pozisyon açığı ise 2024 nisan ayında 70,6 milyar dolar olmuştur (Grafik:2). Diğer sektörlerin net yatırım pozisyonu, özellikle doğrudan yatırımlara ilişkin değerlemeden büyük ölçüde etkilenmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder