2024 Eylül-Ödemeler Dengesi Gelişmeleri

 

2024 EYLÜL- ÖDEMELER DENGESİ GELİŞMELERİ

(Zafer YÜKSELER, 12 Kasım 2024)

                2024 Eylül ayında cari işlemler dengesi 2.988 milyon dolar fazla vermiştir. Böylece geçen yılın Ocak-Eylül döneminde 36,1 milyar dolar açık veren cari işlemler dengesi, bu yılın aynı döneminde 5,3 milyar dolar açık vermiştir. Cari açıktaki gerileme büyük ölçüde dış ticaret dengesindeki iyileşmeden kaynaklanmıştır. 2023 Ocak-Eylül döneminde 87,7 milyar dolar açık veren dış ticaret dengesi bu yıl 59,9 milyar dolar açık vermiştir. Parasal olmayan altın ithalatının 24,5 milyar dolardan 11,3 milyar dolara gerilemesi ve net enerji ithalatının 40,3 milyar dolardan 35,3 milyar dolara düşmesi, dış ticaret dengesi ve cari işlemler dengesini olumlu etkilemiştir.

Seyahat gelirlerindeki artışın etkisiyle hizmetler dengesi fazlası 2024 Ocak-Eylül döneminde 44,6 milyar dolardan 47,7 milyar dolara yükselmiştir. Faiz, portföy, kar transferleri ve ücret ödemelerinden oluşan “birincil gelir dengesi” , geçen yıl 8,8 milyar dolar açık verirken, 2024 yılı Ocak-Eylül döneminde de 11,5 milyar dolar açık vermiştir.

Parasal olmayan altın ve enerji dengesi (mineral yakıt ve yağlar) hariç dış ticaret açığı 2024 yılı Ocak-Eylül döneminde, 25,2 milyar dolardan, 15,9 milyar dolara gerilemektedir. Parasal olmayan altın ve enerji hariç cari işlemler dengesi fazlası ise 26,3 milyar dolardan  38,7 milyar dolara yükselmektedir.

                2024 Eylül ayında resmi rezerv varlıklar 0,7 milyar dolar gerilerken, bankaların rezervleri 0,4 milyar dolar artmıştır. 2024 Ocak-Eylül döneminde ise resmi rezerv varlıklar 4,1 milyar dolar azalırken, bankaların rezervlerinde 6,1 milyar dolar yükseliş olmuştur. Geçen yılın aynı döneminde resmi rezerv varlıklar 11 milyar dolar azalmış, banka rezervleri ise 1,7 milyar dolar artış göstermişti.

                2024 Eylül ayında 7 milyar dolar civarında sıcak para girişi olmuştur. Yurt dışı yerleşiklerin borçlanma senedi alımları 3,7 milyar dolar, yurt içi bankalardaki mevduatları 0,1 milyar dolar, bankaların kısa vadeli kredi kullanımları ise 2,9 milyar dolar artmıştır. 2023 yılı Ocak-Eylül döneminde 12,4 milyar dolar olan sıcak para girişi, bu yıl Nisan, Mayıs,Temmuz ve Eylül aylarında önemli ölçüde yükselmiş ve 2024 yılı Ocak-Eylül döneminde 44,2 milyar dolar olmuştur.          

2024 yılı Ağustos ayında yüzde 2,2 artan dolar kuru, Eylül ayında da yüzde 1,2 artmıştır. 2024 Ocak-Eylül döneminde TÜFE yüzde 35,86, Yİ-ÜFE yüzde 25,55 oranında yükselirken, dolar kurundaki artış yüzde 17,04 olmuştur. Bu dönemde Türk lirası TÜFE bazlı Reel Kur Endeksine göre yüzde 13,22, Yİ-ÜFE bazlı Reel Kur Endeksine göre ise yüzde 5,9 değerlenmiştir.

                2024 Ocak-Eylül döneminde İhracat Birim Değer Endeksi, geçen yılın aynı dönemine göre, yüzde 0,4 gerilemiştir. Aynı dönemde ithalat birim değer endeksi de yüzde 0,1 oranında düşüş göstermiş, dış ticaret hadlerinde sınırlı bir iyileşme olmuştur. Ancak son iki ayda ithalat birim değer endeksinde yükselme gözlenirken, Eylül ayında ihracat birim değer endeksinde gerileme söz konusudur.  

                İhracatın ithalatı karşılama oranı 2023 Ocak-Eylül döneminde yüzde 68,1 iken, bu yılın aynı döneminde yüzde 76,3’e yükselmiştir. Parasal olmayan altın ve enerji hariç ihracat/ithalat oranı ise yüzde 87,3’ten yüzde 91,8’e yükselmektedir. Orandaki iyileşme büyük ölçüde ithalattaki gerilemeden kaynaklanmaktadır. Yatırım ve ara malı ithalatı gerilerken, tüketim malı ithalatında artış gözlenmiştir.